„Osobliwości godne widzenia” (zachowany oryginalny tytuł) to odpis z listy najciekawszych obiektów oraz miejsc w Mysłowicach. Lista ta sporządzona została w 1928 roku najprawdopodobniej przez Parafię Mysłowicką lub na zlecenie parafii w formie maszynopisu. Stanowiła część pełnego opracowania - „Miasto Mysłowice”.
Starano się zachować oryginalną pisownię i składnię. Nie ingerowano w merytoryczną zawartość, nie korygowano zawartych informacji w stosunku do obecnie znanych nam faktów. Zdjęcia oraz grafika uzupełnione zostały przez opracowującego niniejszy materiał.
Można jedynie przypuszczać, iż lista, jak i całe opracowanie, mogły zostać wykonane na zlecenie ówczesnego proboszcza ks. Teofila Bromboszcza, późniejszego sufragana diecezji śląskiej. Można również przypuszczać, iż zaangażowanym w powstanie opracowania mógł być sam ks. Jan Kudera, autor wielu książek historycznych z zakresu historii Mysłowic, który od 1927 roku pełnił funkcję administratora rodzimej parafii NSPJ w Mysłowicach.
1. Na pagórku za Mysłowicami, gdzie się schodziły granice dawnych trzech cesarstw: Austrji, Rosji i Niemiec, wzniesiono w roku 1907. wieżę z kamienia granitowego i nazwano ją wieżą Bismarka.
Z wieży tej roztaczał się wspaniały widok na ziemie dawnej Kongresówki i Galicji, a urok ogólny zyskał jeszcze na tym, że u stup pagórka, na którym wznosiła się wieża, schodziła się Czarna i Biała Przemsza, które dzieliły i stanowiły granicę wyżej wymienionych trzech cesarstw.
Frekwencja zwiedzających wieżę za czasów pruskich była bardzo znaczna.
Podczas pierwszego powstania na Górnym Śląsku w roku 1919. odegrała wieża Bismarka niepospolitą rolę. Służyła bowiem za schronisko dla powstańców a równocześnie za arsenał. Stamtąd urządzali powstańcy wycieczki do Mysłowic i okolicznych wiosek. Wieża Bismarka była ostatnim punktem krwawego oparcia dla pierwszego powstania, podczas którego otrzymała wieża przez bombardowanie armatami niemieckimi kilka pocisków, które znacznie rozszarpały szczyt, środek i schody i zewnętrzne urządzenia. Od tego czasu stała wieża opuszczona, zanieczyszczona i przeświecająca dziurami na zewnątrz.
W roku 1928. przeprowadzono przez Wydział Powiatowy w Katowicach gruntowne odnowienie z jednoczesnym umieszczeniem na froncie płaskorzeźby popiersia Tadeusza Kościuszki, przy czym dawna wieża symbolizująca potęgę cesarstwa niemieckiego otrzymała należną jej nazwę „Wieża Kościuszki”. Widok pozostał ten sam co dawniej, lecz jest to nareszcie widok zjednoczonych ziem polskich.
Ilustracja 1: Widok na Trójkąt Trzech Cesarzy. Na pierwszym planie po lewej wieża Bismarcka. Pocztówka z 1917 roku. Archiwum MDH.
2. Tablica pamiątkowa rozstrzelanych przez „Grenzschutz” powstańców na Kopalni Mysłowickiej.
Napis:
„Tu na tym miejscu zostali rozstrzelani przez niemieckie żołdactwo:
Franciszek Magdziorz
Jan Graca
w dniu 17. sierpnia 1919.r.
R.i.p.”
Ilustracja 2: Tablica, znajdująca się na terenie byłej Kopalni "Mysłowice", upamiętniająca Franciszka Magdziarza i Franciszka Gracy, górników którzy zginęli w czasie strajku będącego hasłem do wybuchu I Powstania Śląskiego. Tablica postawiona powtórnie w 1945 roku ze zmienionym napisem. Fot. Karol Wieniawski, 2015.
3. Tablica pamiątkowa rozstrzelanych przez „Grenzschutz” powstańców na Rynku w Mysłowicach.
Napis:
„Na tym miejscu zostali rozstrzelani w pierwszym powstaniu górnośląskim dnia 21.VIII.1919.r. przez „Grenzschutz” Powstaniec Czaja Wiktor z Mysłowic, Powstaniec Bednorz Franciszek z Szopienic. Cześć tym ofiarom za wolność Górnego Śląska. Powstańcy – Powstańcom”
Ilustracja 3: Tablica upamiętniająca Franciszka Bednorzai Wiktora Czaję - Powstańców Śląskich, rozstrzela-nych 21 sierpnia 1919 roku. Tablica w miejscu gdzie zginęli. Fot. Karol Wieniawski, 2011.
4. Tablica pamiątkowa poległych powstańców z Mysłowic odsłonięta w westybulu Ratusza mysłowickiego dnia 22.maja 1927.r.
Napis:
W powstaniach górnośląskich polegli za Ojczyznę ku chwale Najjaśniejszej Rzeczpospolitej Polskiej:
Borsucki Paweł 18.VIII.1919.r.
Wróbel Piotr 18.VIII.1919.r.
Graca Franciszek 19.VIII.1919.r.
Jamrozy Szczepan 19.VIII.1919.r.
Kołodziej Edward 19.VIII.1919.r.
Magdziorz Franciszek 19.VIII.1919.r.
Bednorz Franciszek 21.VIII.1919.r.
Czaja Wiktor 21.VIII.1919.r.
Lis Wilhelm 18.VIII.1920.r.
Sosna Wilhelm 20.VIII.1920.r.
Cholewa Jan 21.V.1921.r.
Nika Emanuel 21.V.1921.r.
Czop Konrad 24.V.1921.r.
Pawłowski Benedykt 20.VI.1921.r.
Urgacz Jerzy, Olesik Ludwik, Rauer Jan zaginieni w roku 1921. oraz trzej nieznani z nazwiska bohaterzy.
R. i. p.
Ilustracja 4: Tablica, umiejscowiona w Urzędzie Miejskim w Mysłowicach, ul. Powstańców 1, upamiętniająca Powstańców Śląskich z Mysłowic poległych za wolność i polskość Ziemi Śląskiej – nazwiska.
5. Nowo wybudowaną według najnowszych zdobyczy technicznych Centralną Targowicę.
Ilustracja 5: Widok na Centralną Targowicę, lata 30-te XX w.
6. Kopalnię węgla w Mysłowicach.
Ilustracja 6: Kopalnia Mysłowice, sierpień 1936r. Archiwum MDH.
7.Statuę św. Jana na Rynku fundacji Chylińskich z roku około 1.700.
.jpg)
Ilustracja 7: Rynek w Mysłowicach ze Statuą św. Jana. Lata 30-te XX w. Archiwum MDH.
8. Statuę św. Jana na ul. Piaskowej nieznanej fundacji postawionej przed przeszło 100-laty.
Ilustracja 8: Figura św. Jana Nepomucena, Mysłowice, ul. Świerczyny. Fot. Karol Wieniawski, 2016.
9. Statua Przenajświętszej Marji Panny róg ul. Bytomskiej i Staro-Kościelnej, fundacji Kaimów z roku 1727.
.jpg)
Ilustracja 9: Statua Przenajświętszej Marii Panny na rogu ul. Bytomskiej i Starokościelnej, fundacji Kaimów z roku 1727. Zdjęcie z lat 30-tych XX w. Archiwum MDH.
10. Ogród Zamkowy przy ul. Bytomskiej, dawniejsza leśniczówka i rezydencja letnia Hr. Tiele-Winklera.
Przejście podziemne z ogrodu zamkowego do ks. Sułkowskich w Słupnej – otwór ganku jest widoczny.
Ilustracja 10: Park Zamkowy. Fot. Karol Wieniawski, 2016.
11. Kapliczka przy ul. Modrzejowskiej fundacja Jarlików z 15.maja 1745.r. / przebudowana ostatnio w roku 1928.
Ilustracja 11: Kapliczka, pocztówka z 1965. Archiwum MDH.
12. Kapliczka książąt Sułkowskich obok wieży Kościuszki.
Ilustracja 12: Kapliczka Sułkowskich, Brzęczkowice, 1936 rok. Archiwum MDH.
13. Zabytki przeszłości starego cmentarza katolickiego przy ul. Mikołowskiej.
Ilustracja 13: Stary Cmentarz, ul. Mikołowska. Kaplica wybudowana z inicjatywy proboszcza ks. Ludwika Markiefki z 1858 roku. Archiwum MDH.
14. Miejsca ruin zamku książąt Sulkowskich / z ruin tego zamku nie pozostało nic albowiem zamek przebudowano kilkakrotnie/
Ilustracja 14: Mysłowice Słupna, dworek książąt Sułkowskich, stan z 1875 rok. Rys. Leonard Czarnota.
15. Stary browar oraz stara bożnica / przebudowana /
Ilustracja 15: Dawna bożnica żydowska - przebudowana. Obecnie dom modlitwy zwany również domem ludowym, należący do parafii św. Krzyża w Mysłowicach. Wnętrze, rok 2014.
16. Stare domy i szopa straży ogniowej przy ul. Kaczej.
Ilustracja 16: Zdjęcie ukazujący wspinalnię przy ul. Kaczej, fot. z "65 lat pracy i rozwoju ochotniczej straży pożarnej w Mysłowicach" (1929).
17. Stara brama nad dawn. tzw. Potokiem przy ul. Pszczyńskiej / odnowiona /
Ilustracja 17: Ulica Pszczyńska przed I wojną światową (obecnie ul. Grunwaldzka), fot. zbiory Agnieszka i Leonard Czarnota.
18. Teren starego stawu za ogrodem zamkowym.
Ilustracja 18: Nowsza część Parku Zamkowego, usytuowana niżej, bliżej rzeki Czarna Przemsza, teren ten stanowił niegdyś Staw Pański. Fot. Karol Wieniawski, 2011.
19. Góra Mazego nazwana po śp. nauczycielu Mase’m założycielu ogrodów i gospodarstw.
Ilustracja 19: Wzgórze Maasego, ul. Chopina. Fot. Karol Wieniawski, 2012
20. Dom przy ul. Nowo-kościelnej, w którym nocował w roku 1812 cesarz Napoleon I / obecnie miasto zniosło budynek pod budowę innego gmachu /
Ilustracja 20: Stara chata, która stała przy obecnej ulicy Krakowskiej oraz Starokościelnej, obecnie w tym miejscu stoi gmach Komisariatu Policji w Mysłowicach. Lata 20-te XX w. Archiwum MDH.
21. Kościół św. Krzyża zbudowany pierwotnie w 1379.r.
Ilustracja 21: Kościół św. Krzyża, odbudowany jako murowany w 1810 roku, zdjęcie z początku XX w. Archiwum MDH.
22. Kościół Przenajśw. Panny Marji dziś tzw. „Stary Kościół”, który pochodzi z końca XVI w.
Ilustracja 22: Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, tzw. kościół mariacki, odnowiony po pożarze w 1900 roku. Archiwum MDH.
23. Projekt budowy portu w Mysłowicach oraz uregulowanie Przemszy celem stworzenia drogi wodnej, która stanowiłaby najtańszy środek komunikacyjny dla eksportu bogactw ziemi śląskiej jak węgiel, żelaza, stali, materiałów budowlanych itd.
Ilustracja 23: Projekt budowy portu nas Czarną Przemszą, ok 1930 rok. Archiwum MDH.
Karol Wieniawski; 2017r.