Fot. Karol Wieniawski 2018

Widok Google Street View

 

 

21 marca 1930 roku do Urzędu Okręgowego w Brzezince wpłynęło pismo dotyczące zagospodarowania budynku łaźni kopalni Nowa Przemsza na fabrykę elektroporcelany. Budynek byłej łaźni istnieje do dzisiaj przy ulicy Dworcowej. Właściciel fabryki zamierzał zatrudniać w niej do 60 osób przeważnie kobiet.  Poniżej treść pisma przewodniego:

 


Elektroporcelana                                                       Brzezinka, G. Śl. Dn. 21 marca 1930

Sp. z o. odp.

Fabryka porcelany elektrotechnicznej                                         

                                                                                                              P. T.

                                                                                                              Urząd Okręgowy

                                                                                                              Brzezinka, G. Śl.

W załączeniu przesyłamy WPanom projekt przebudowy łaźni na kopalni Nowa Przemsza w Brzezince na fabrykę porcelany technicznej z prośbą o łaskawe zatwierdzenie projektu i zezwolenie na budowę .

W powyższej fabryce zamieżamy zatrudniać 50 do 60 ludzi, przeważnie dziewcząt.

Do napędu mieszarki masy porcelanowej jak również szamotowni służyć będą motory elektryczne w sile 15 km. O napięciu 500 Volt.

Oczekując rychłego załatwienia naszej prośby kreślimy się

                                                                              z poważaniem

                                                                              Elektroporcelana

                                                                              Sp. z. o.o.

                                                                              (podpisy nieczytelne)


 

Na początku działalności fabryki piec do wypalania porcelany mieścił się w budynku po łaźni. Już na samym początku jego budowy okazało się, że komin pieca jest za niski i od razu przystąpiono do jego podwyższenia. Firma budowlana „Progress” z Roździenia 2 maja 1930 roku przedłożyła dodatkowe rysunki i obliczenia Inspektoratowi Pracy Obwodu 48 Katowice, które zostały zaakceptowane.

 


Elektroporcelana                                                     Brzezinka, G. Śl. Dnia 2 maja 1930

Sp. z o. odp.

Fabryka porcelany elektrotechnicznej                         

Do Inspektoratu Pracy

Obwodu 48

Katowice

Nawiązując do pisma naszego z dnia 21. III. br. skierowanego do Urzędu Okręgowego w Brzezince oraz na ustne pertraktacje z p. inspektorem Mateją przesyłamy w załączeniu dodatkowe rysunki.

W sprawie podwyższenia kominu pieca do wypalania porcelany komunikujemy niniejszem uprzejmie, iż wykonawca pieca przedsiębiorstwo budowlane „Progress” w Roździeniu przedłużyła komin na zasadzie dołączonego obliczenia statycznego.

                               Łącząc wyrazy szacunku kreślimy się

                                               z poważaniem

                                               Elektroporcelana

                                               Sp. z o.o.

                                               Czudyn


 

W tym samym dniu właściciel „Elektroporcelany” przedłożył również do Urzędu Okręgowego w Brzezince pismo z opisem przebiegu produkcji porcelany technicznej w pomieszczeniach zaadaptowanych po łaźni kopalni Nowa Przemsza.

 


Elektroporcelana                                                      Brzezinka, G. Śl. Dnia 2 maja 1930

Sp. z o. odp.

Fabryka porcelany elektrotechnicznej                         

                                                                                                              Opis produkcji porcelany

Sprowadzana masa porcelanowa do prasowania w stanie prochowym składająca się z kaolinu, kwarcu i feldszpatu złożona zostaje w składzie masy na II piętrze, gdzie po dodaniu oleju do prasowania (olej ten składa się z 8 części nafty i 1 części oleju rzepakowego) i wody wyrabia się gotową masę do prasowania. Gotowa masa dostaje się z rezerwoarów do pras ręcznych, znajdujących się również na II piętrze, do prasowania.

Po ukończonem suszeniu prasowanych artykułów oczyszcza się takowe (t. z. Usuwa się pozostałe szwy od matrycy), wkłada się do kapsli szamotowych i wstawia do górnej komórki pieca. Podczas pierwszego palenia przy ca. 8000 C. ulatnia się związana w masie chemicznie woda i artykuł gotów jest do glazurowania. Po ukończonem pierwszem paleniu wyjmuje się towar z kapsli szamotowych, odkurza się go i glazuruje. Wymieniony przebieg prac uskutecznia się na I piętrze.

Gotowy glazurowany towar układa się na deskach i transportuje takowy do palarni, gdzie go się znów daje do kapsli szamotowych i poddaje drugiemu paleniu ca. 1 4000 C. (stoszek Segera 14). Po ukończonem ochłodzeniu pojemności pieca, opróżnia się go, i niesortowany towar przenosi się do na parterze położonej sortowni, gdzie go się sortuje, wysyła lub składa.

Potrzebną masę szamotową do wyrabiania kapsli szamotowych sprowadza się gotową t. z. Zdatną do użytku z fabryki szamoty i w tokarni kapsli, która znajduje się również na parterze, przy pomocy tokarki maszynowej formuje się kapsle.

                                                                                                                             Elektroporcelana

                                                                                                                             Sp. z o.o.

                                                                                                                             Czudyn


 

Urząd Okręgowy w Brzezince przyznał właścicielowi fabryki Konsens Budowlany nr 89/30 na przebudowę łaźni na realności kopalni Nowa-Przemsza w dniu 17 września 1930 roku. Opłata za Konsens Budowlany wyniosła 60.00 zł. Informację o udzieleniu konsensu wysłano na adres biura Fabryki „Elektroporcelana” znajdującego się w Mysłowicach na ul. Powstańców nr 3, na nazwisko właściciela Cudaj.

Inspektor Pracy Obwodu 48 Katowice inż. Maske wyraził zgodę na urządzenie fabryki pod warunkiem, że zostaną spełnionego jego wymogi wymienione w piśmie,  zastrzegając sobie również udział w komisji, która dokona odbioru pomieszczeń fabryki.

 


Inspektor Pracy                                              Katowice. Dnia 11 czerwca 1930 r.

48. Obwodu

L. dz. 1494/30                    

                                                                                                              Do

                                                                                                              Urzędu Okręgowego

                                                                                                              w Brzezince

Po zatwierdzeniu planów akt dot. udzielenia zezwolenia na urządzenie fabryki porcelany p. f. „Elektroporcelana” w Brzezince zwracam z nadmienieniem, że odnośnie udzielenia zezwolenia nie mam zastrzeżeń, o ile załączone warunki będą przez petenta ściśle przestrzegane.

                                                                                                                             INSPEKTOR PRACY

                                                                                                                             48 Obwodu

                                                                                                                             (inż. A. Maske)


 

Wytyczne Inspektora Pracy Obwodu 48 Katowice odnośnie urządzenia fabryki elektroporcelany:

 


Inspektor Pracy                                                             Katowice. Dnia 11 czerwca 1930 r.

48. Obwodu

L. dz. 1494/30                    

                                                                                                              Warunki koncesyjne

                                                                                                              dla fabryki porcelany

                                                                                                              p. f. „Elektroporcelana”

                                                                                                              w Brzezince

1. Ubikacje gdzie wykonuje się mielenie i rozdrabnianie materjałów dla masy do wyrobu porcelany i glazury porcelanowej muszą być obszerne i tak urządzone, by posiadały dostateczną naturalną wentylację.

2. Celem łatwego usuwania pyłu podłoga w pracowniach tych winna być szczelna, trwała i gładka.

3. Młyny do mielenia i inne urządzenia pomocnicze winny być tak urządzone, ażeby wydobywanie pyłu na zewnątrz było uniemożliwione. Winny one być zaopatrzone w przyrządy do ssania i chwytania pyłu, o ile innemi środkami nie można zapobiec przedostania się pyłu na zewnątrz.

Dowóz i podawanie surowców do omawianych aparatów w p. 3 winno się w zasadzie odbywać mechanicznie.

4. Ściany płaszczy i szwy młynów, wentylatorów, elewatorów i komór kurzowych i t. p. nie powinny przepuszczać pyłu; powstałe nieszczelności należy natychmiast usuwać.

5. Koła transmisyjne, pasy i wszelkie urządzenia do przenoszenia sił mechanicznych winny być odpowiednio zabezpieczone. Nachylenie pasów transmisyjnych przy dolnym napędzie maszyn nie może być mniejsze od 600.

6. Reparacje należy uskuteczniać dopiero po unieruchomieniu maszyn.

7. Oczyszczanie podłóg i aparatów należy uskuteczniać przed rozpoczęciem pracy, albo podczas przerw między poszczególnemi zmianami. Podczas czyszczenia robotnikom niezajętym czyszczeniem przebywanie w zakładach jest wzbronione.

Czyszczenie może odbywać się w zasadzie tylko na mokro. W wypadku gdyby czyszczenie nie mogło odbywać się na mokro należy robotników zaopatrzyć w odpowiednie respiratory, zapobiegające wchłanianie pyłu.

8. Pomieszczenia fabryki winny być zaopatrzone w urządzenia przeciwpożarowe, hydranty, gaśnice.

9. Instalacja elektryczna winna odpowiadać przepisom Polskiego Komitetu Elektrotechnicznego.

10. Maszyny do czyszczenia wyrobów porcelanowych powinne być zaopatrzone w przyrządy do odkurzania.

11. Przy wyładowaniu porcelany z pieca nie wolno zatrudniać kobiet i młodocianych pracowników.

12. Robotnikom zatrudnionym przy piecu należy dostarczyć wody do picia wprost z wodociągu, względnie w naczyniach zabezpieczonych przed zakurzeniem.

13. Dla użytku robotników(nic) winny być urządzone rozbieralnie (szatnie), umywalnie, jadalnie i łazienki (Prysznic, kąpiele).

Ubikacje powyższe winny być oddzielne dla kobiet i mężczyzn, utrzymywane w wzorowym porządku, dobrze przewietrzane i oświetlane a w porze chłodnej ogrzewane.

14. Rozbieralnie (szatnie) winny być zaopatrzone w szafki z zamknięciem lub odpowiednie wieszaki z zabezpieczeniem przed ewent. kradzieżą lub zamianą odzieży jak również zabrudzeniem i kurzem.

15. Jadalnie winny być zaopatrzone w stoły, stołki i urządzenia do ogrzewania jedzenia przynoszonego przez robotników(nice).

16. Umywalnie winny być czyste i posiadać wodę wodociągową.

17. Łazienki (prysznice, kąpiele) winny być urządzone według ostatnich wymogów higjeny.

18. W obrębie fabryki winny być urządzone ubikacje ustępowe oddzielnie dla mężczyzn i kobiet. Ustępy należy utrzymywać w czystości, dobrze dezynfekować, przewietrzać o oświetlać. Bielenie wapnem winno odbywać się co najmniej 4 razy w roku. Doły ustępowe winny być nieprzemakalne, szczelnie nakryte i często wypróżniane (o ile nie są połączone z siecią kanalizacyjną).

19. Celem niesienia pierwszej pomocy doraźnej w fabryce winna znajdować się szafka ambulatoryjna zaopatrzona w materjały opatrunkowe i podręczne środki lecznicze.

20. Robotnikom(com) należy dostarczyć w dostatecznej ilości czystej i zdrowej wody do picia.

21. Dostosowanie urządzeń fabryki do powyższych warunków należy zgłosić pisemnie Urzędowi Okręgowemu w Brzezince, który zarządzi komisyjne oględziny celem sprawdzenia wykonania warunków.

22. Inspektor Pracy 48 Obwodu zastrzega sobie prawo udziału w komisji kolaudacyjnej oraz prawo zmiany wzgl. Uzupełnienia niniejszych warunków.

                                                                                                                             INSPEKTOR PRACY

                                                                                                                             48 Obwodu

                                                                                                                             (inż. A. Maske)


 

12 listopada 1930 roku Komisja dokonała odbioru pomieszczeń fabryki i spisała protokół w którym uznała fabrykę gotową do pracy, jednak zażądała kilku poprawek przed rozpoczęciem produkcji.

 


Protokół

w sprawie komisyjnego odbioru urządzenia fabryki porcelany p. f. „Elektroporcelana” w Brzezince (na kopalni Nowa Przemsza).

Komisja, w której skład weszli:

Przedstawiciel Inspektoratu Pracy 48 Obwodu inż. Matejak

Przedstawiciel Urzędu Okręgowego Brzezinka p. Korus

Przedstawiciel firmy Kozioł Ludwik

stwierdza na podstawie szczegółowych oględzin przystosowanie urządzeń fabryki porcelany do warunków przepisanych w dokumencie zezwolenia udzielonego przez Urząd Okręgowy w Brzezince z dnia 17. IX. 1930 r. L. dz. IV.247/I/30.

Wobec tego Komisja uznając urządzenie fabryki porcelany p. f. „Elektroporcelana” za nadające się w takim stanie do użytki, zezwoliła na ich uruchomienie, pod następującemi warunkami:

1. Szlifierka, winna być zaopatrzona w odciągacz kurzu. (nie czynna)

2. W ustępie dla mężczyzn zainstalować oświetlenie sztuczne.

3. Szatnię dla kobiet zaopatrzyć w większą ilość wieszaków oraz stoły i ławki.

4. Naftę w beczkach, przechowywaną przy drzwiach wyjściowych przenieść do magazynu pod schodami.

5. Sale sztancowni zaopatrzyć w piece do ogrzewania.

Powyższe zarządzenie komisji kolaudacyjnej należy wpisać do księgi uwag Inspektora Pracy.

Wykonanie podanych przez Komisję warunków od p. 1-5 należy zgłosić Inspektorowi Pracy 48 Obwodu najpóźniej do dnia 1 stycznia 1931 r.

                                               Brzezinka, dnia 12 listopada 1930 r.

                                               Korus, Matejak, Kozioł.


 

W tym układzie pomieszczeń fabryka elektroporcelany produkowała do 1935 roku kiedy to 1 kwietnia złożyła podanie w Urzędzie Okręgowym w Brzezince o zezwolenie na budowę nowego budynku dla pieca do wypalania porcelany. Budynek został wybudowany od strony kopalni i dolegał do ścian byłej łaźni kopalni Nowa Przemsza.

 


Elektroporcelana                                                            Brzezinka, G. Śl. Dnia 1 kwietnia 1935

Sp. z o. odp.

Fabryka porcelany elektrotechnicznej                         

                                                                                                              Do

                                                                                                              Urzędu Okręgowego

                                                                                                              w Brezince

Dotyczy: Podanie o konsens budowlany.

Niniejszem uprzejmie prosimy o wydanie nam konsensu budowalnego na dobudowę budynku dla pieca na wypalanie porcelany.

Odnośne plany budynku oraz pieca z opisem technicznym wraz z obliczeniem statystycznem załącza się w 2 egzemplarzach.

                                                                                                                             Elektroporcelana

                                                                                                                             Sp. z o.o.

                                                                                                                             Czudyn

PS. Roboty budowalne powierzamy

firmie Karol Korn

Budowl. Sp. Akc. Katowice


 

Opis techniczny nowego budynku fabryki elektroporcelany, który istnieje do dzisiaj:

 


Opis techniczny

Dobudowy fabryki porcelany firmy „Elektroporcelana” w Brzezince.

Dobudowa przylega wzdłuż jednej ściany do istniejącego budynku fabrycznego i wykazuje w rzucie wymiary 17.50 x 12.43 m. Wysokość budynku wynosi 10.20 m i jest podzielony na 2 kondygnacje, a to parter i I piętro. Piwnic nie ma. Podłoga parteru znajduje się 40 cm nad poziomem podwórza, wilgoć gruntowa zatem do podłogi nie dochodzi. Strop nad parterem jest żelbetowy liczony na nośność 500 kg/m2. W parterze ustawia się piec do wypalania porcelany, który sięga przez strop parterowy na wysokość 7.50 m. Nad I piętrem nie ma poziomego stropu, zatem cały spód dachu obłożony jest płytami heraklitowemi z wyprawieniem, co daje ochronę dachu przed pożarem. W całym budynku umieszcza się 12 okien 1.50/2.00 m. Oświetlenie jest wystarczające. Ruch międzypiętrowy umożliwia się przez wbudowanie szerokich i wygodnych schodów z parteru aż do II piętra budynku starego.

Katowice, w marcu 1935 r.


 

I ponownie Inspektor Pracy 48 Obwodu tym razem w osobie inż. Władysława Soroki wydał zalecenia (na ręce Okręgowego Urzędu w Brzezince), do których właściciel fabryki musiał się dostosować:

 


Inspektor Pracy                                                                  Katowice. Dnia 26 kwietnia 1935 r.

48. Obwodu

Nr 2/28-5                             

                                                                                                              Okręg Urzędowy

                                                                                                              Brzezinka

Zwracam akt L. dz. IV. 282/35 z dnia 4 kwietnia 1935 r. po zatwierdzeniu planów, przyczem nadmieniam, że przeciw udzieleniu zezwolenia na dobudowę budynku dla pieca wypalania porcelany, Firmy „Elektroporcelana” Sp. z o. o. w Brzezince sprzeciwu nie podnoszę, o ile petent zastosuje się ściśle do niżej podanych warunków:

1. Teren naokoło pieca do wypalania porcelany winien być równy (bez spadków, schodków lub t. p.) wybrukowany gładkim brukiem (chodniki z płyt betonowych o powierzchni szorstkiej) wolny od wszelkich przeszkód i przedmiotów, mogących tamować ruch oraz utrudniać dostęp do pieca.

2. Przewody gazowe, klapy i zasuwy zamykające wszelkie otwory w piecu jakoteż i sam piec do wypalania porcelany winny być tak zmontowane wzgl. Tak szczelnie się zamykać, ażeby wydobywanie się gazu oraz wszelkiego rodzaju produktów spalinowych było uniemożliwione.

3. Celem podtrzymania należytego odciągu gazów spalinowych należy kanały często czyścić.

4. Dopływ powietrza winien być tak regulowany, by spalenie było zupełne. Obsługę odnośnych urządzeń należy powierzyć wykwalifikowanym i sumiennym pracownikom.

5. Wszelkie urządzenia służące doładowania wzgl. Wypróżniania pieca powinny być stale utrzymywane w stanie nadającym się do użytku i zapewniającym bezpieczeństwo zdrowia i życia pracowników.

6. Koła transmisyjne, pasy i wszelkie urządzenia do przenoszenia sił mechanicznych winny być odpowiednio zabezpieczone.

7. Przy wyładowaniu porcelany z pieca nie wolno zatrudniać kobiet i młodocianych pracowników.

8. Robotnikom zatrudnionym przy piecu należy dostarczyć wody do picia wprost z wodociągu, względnie w naczyniach zabezpieczonych przed zakurzeniem.

9. Dla użytku robotników winny być urządzone rozbieralnie, umywalnie, jadalnie i łazienki. Ubikacje powyższe winny być utrzymywane w wzorowym porządku, dobrze przewietrzane i oświetlane, w porze chłodnej ogrzewane.

10. Dostosowanie urządzeń do powyższych warunków należy przed uruchomieniem zgłosić pisemnie władzy wydającej zezwolenie, która zarządzi komisyjne oględziny, celem sprawdzenia wykonania warunków.

11. Inspektor Pracy 48 Obwodu zastrzega sobie prawo udziału w komisji kolaudacyjnej oraz prawo zmiany względnie uzupełnienia niniejszych warunków

                                                                                                                             INSPEKTOR PRACY

                                                                                                                             48 Obwodu

                                                                                                                             (inż. Wład. Soroka)


 

10 maja 1935 roku Urząd Okręgowy w Brzezince wydał firmie „Elektroporcelana” Sp. z o. o. Konsens Budowlany nr 14/35, która przystąpiła do budowy nowej części fabryki. Opłata za wydanie Konsensu wynosiła 60.00 zł. 2 września 1935 roku doszło do komisyjnego odbioru nowo wybudowanego obiektu nie znajdując tym razem żadnych braków.

 


Protokół

z komisyjnego odbioru – prawa do wypalania porc. W Brzezince – ul. Dworcowa 12 – spisany w dniu - II/IX.35 – przez – inż. Żebrowskiego […] w obecności.

Przedstawiciela Urzędu Okręgowego p. Palka Józefa

Przedstawiciela Insp. Pracy 48 Obwodu inż. Żebrowskiego

Właściciela (dzierżawcy) p. Czudaj Wilhelm

Komisja stwierdziła, że objekt został wybudowany i urządzony w myśl zatwierdzonych planów i warunków zezwolenia, udzielonego przez Okręg Urzędowy z dnia 10.V.35 r. L. dz. 80/282/35 wobec czego Komisja nie stawia sprzeciwu przeciwko uruchomieniu zakładu, zastrzegając uzupełnienie przez właściciela (dzierżawcę) następujących braków : (brak)

Na tem protokół zakończono i po przeczytaniu podpisano.

(Podpisy nieczytelne)


 

Tak wyglądało uruchomienie budynków fabryki elektroporcelany na drodze administarcyjnej w latach 1930-35.

Wszystkie pisma zawierają oryginalną pisownię

 

Agnieszka i Leonard Czarnota