W tym roku przypada 10. rocznica utworzenia Muzeum Miasta Mysłowice. Jubileuszowa uroczystość odbyła się w placówce 11 lutego. Stworzenie przed dekadą miejskiego muzeum wpisuje się w logiczny ciąg działań ludzi światłych na rzecz muzealnictwa, od okresu międzywojnia, poprzez czasy PRL, do dni nam współczesnych.

 

Pierwsze muzeum miejskie powstało w okresie międzywojennym. W 1922 r., kiedy władze polskie objęły administrację nad miastem, przejęły również jego majątek historyczny. Był to m.in. największy zbiór minerałów i skamieniałości na Górnym Śląsku, który miasto nabyło od miejscowego proboszcza Edwarda Kleemanna, księgozbiór dra Jacoba Lustiga o tematyce historycznej, archiwum miejskie oraz fotografie, obrazy, odznaki cechów rzemieślniczych.

Pomysłodawcami i organizatorami mysłowickiego muzeum byli Emil Caspari, płatny radca miejski i Jan Ryszka, kierownik działu oświaty, kultury i sztuki, starszy sekretarz miejski. Interesując się przechowywanymi na strychu magistratu zbiorami, chcieli je odpowiednio zabezpieczyć i udostępnić publiczności.

Emil Caspari  fot. arch. MMM

Kolejnym krokiem, jaki podjęto w zakresie organizowania muzeum, było rozpoczęcie pozyskiwania eksponatów od mieszkańców, instytucji i miejscowych parafii. Zajął się tym sekretarz miejski Edmund Korfanty. 4 lipca 1923 r. otrzymał od magistratu upoważnienie do zbierania obiektów o charakterze zabytkowym.

16 sierpnia 1927 r. radni powołali uchwałą kuratorium muzealne, które miało pracować nad utworzeniem muzeum. Na zabezpieczenie zbiorów i urządzenie placówki przyznano odpowiednie środki finansowe. Zakupiono 24 dębowe gabloty, stoły i szafy oszklone, które wykonała miejscowa firma stolarska Henryka Dietza. Na ekspozycję muzealną przeznaczono salę o powierzchni 112 m2 w budynku byłej Preparandy przy ul. Seminaryjnej (obecnie ul. Mickiewicza 4 – budynek urzędu skarbowego).

Uroczystego otwarcia muzeum miejskiego w Mysłowicach dokonał 15 września 1930 r. o godz. 12 Emil Caspari w obecności przedstawicieli organizacji kulturalno-oświatowych, miejscowych szkół, prasy, członków magistratu i kuratorium muzealnego. Inwentarz muzealny obejmował minerały i skamieniałości w liczbie ok. 10 tys. eksponatów, zbiory dotyczące historii miasta, w tym: mapy, atlas z XVII w., sztandary, ok. 100 sztuk odznak średniowiecznych cechów rzemieślniczych, czerwoną księgę, kroniki, akta rady miejskiej, zbiory dotyczące powstań śląskich i plebiscytu, zbiory numizmatyczne, obrazy malowane na płótnie, skrzynię malowaną ze Śląska Cieszyńskiego, trąbkę i halabardę stróża nocnego, sprzęt przeciwpożarowy oraz 120 okazów wypchanych ptaków z kolekcji naczelnego lekarza Spółki Brackiej w Mysłowicach dra Natorpa.

W 1935 r. zmarł Emil Caspari. Jego śmierć przyczyniła się do zawieszenia działalności muzeum. Zlikwidowano je w maju 1937 r.  Budynek byłej Preparandy wydzierżawili salezjanie, a lokal przeznaczony dotychczas na salę muzealną zmieniono na kaplicę. Część eksponatów ulokowano z powrotem na strychu ratusza miejskiego, część znalazła się w piwnicach byłej Preparandy.

Okres II wojny światowej nie sprzyjał działalności muzealniczej w Mysłowicach. Eksponaty z miejskiego muzeum, które trafiły na strych ratusza, zostały na długi czas zapomniane. 21 lutego 1961 r. na zebraniu Komisji Historycznej Frontu Jedności Narodu powołano Towarzystwo Przyjaciół Mysłowic. Członkowie towarzystwa utworzyli m. in. sekcję muzealno-zabytkową, która prowadziła działalność paramuzealną. Pierwszym kierownikiem tej sekcji był Jan Ryszka, który organizował przedwojenne muzeum miejskie. Sekcja utrzymywała kontakty z Polskim Towarzystwem Archeologicznym, Polskim Towarzystwem Historycznym oraz wojewódzkim konserwatorem zabytków. Podjęła współpracę z Izbą Rzemieślniczą w Katowicach w celu pozyskiwania zbiorów. Członkowie stowarzyszenia zainteresowali się również archiwum fotograficznym Leona Czarneckiego, który był znanym i cenionym w mieście fotografem. Chcąc zdobyć kolejne eksponaty, nawiązano kontakt z kopalniami w Niwce i Mysłowicach oraz piaskownią w Brzezince.

Członkowie Towarzystwa Miłośników Mysłowic, 1962 r.fot. ze zbiorów Muzeum Miasta Mysłowice
 

Krokiem w kierunku utworzenia instytucji muzealnej w mieście było otwarcie dla zwiedzających wystawy w bunkrze po Tymczasowym Policyjnym Więzieniu Śledczym. W kwietniu 1965 r. bunkier (należał do Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Handlu Artykułami Papierniczymi i Sportowymi w Katowicach) znajdujący się na terenie Promenady został przekazany Towarzystwu Miłośników Mysłowic. Utworzono w nim ekspozycję.

Kilka lat po powstaniu Muzeum Pożarnictwa uruchomiono przy nim Dział Historii Miasta (DHM). Koordynatorem tworzenia DHM była kierowniczka Wydziału Kultury Urzędu Miasta Mysłowice Maria Orłowska. Dział powstał w Przewiązce przy ul. Powstańców. Niewielką ekspozycję udostępniono zwiedzającym we wrześniu 1983 r. Pracą merytoryczną zajmowali się: Adam Kudła – ówczesny wojewódzki konserwator zabytków oraz jego żona – Irena Kudła. Zaadaptowali oni pomieszczenie znajdujące się w Przewiązce na ekspozycję muzealną i niewielki magazyn. Zorganizowali wystawę stałą na temat historii miasta, która opierała się na zbiorach członków Towarzystwa Miłośników Mysłowic, głównie na kolekcji pocztówek Zbigniewa Góreckiego i zbiorach Józefa Ciepłego. Irena Kudła prowadziła inwentarz muzealny, opiekowała się ekspozycją stałą oraz przyjmowała zwiedzających.

Wówczas w DHM zorganizowano kilka interesujących wystaw czasowych, m.in. wystawę medali Janusza Modrzyńskiego z Chorzowa czy wystawę medali wypożyczonych z Muzeum Wojska Polskiego, którą odwiedził płk Agiejew. W 1983 r. dział merytorycznie przejęła dr Helena Witecka, która była wicedyrektorką Muzeum Pożarnictwa. W maju 1991 r. Centralne Muzeum Pożarnictwa (CMP) oraz DHM zostały przeniesione do nowego budynku przy ul. Stadionowej 7a.

W 1993 r. DHM został wydzielony ze struktur organizacyjnych CMP. Koszty jego finansowania przejął Urząd Miasta Mysłowice. Dział miejski istniał do końca 2005 r., kiedy to uchwałą rady miasta powołano Muzeum Miasta Mysłowice. Wszystkie zbiory z DHM przekazano do nowo powstałego muzeum.

 

Luiza Rotkegel